The Restoration of the Catholicosate of the Great House of Cilicia After Exile
DOI:
https://doi.org/10.15826/qr.2022.4.728Ключевые слова:
Католикосат Великого дома Киликийского, Армянская апостольская церковь, Киликия, Антилиас, армянская диаспора, геноцид армян, вынужденная миграцияАннотация
Католикосат Великого дома Киликийского играл важную роль в жизни армян Киликии. Историография Армении никогда не уделяла серьезного внимания изучению насильственного переселения католикосата и процесса «диаспоризации» Киликийского престола в 1920–1930‑х гг. В статье анализируется данный процесс, рассматриваются его реконструкция в новых условиях и становление в Антилиасе (Ливан). Не все беженцы, мигранты и национальные группы объединяются в диаспоральные сообщества, наиболее вероятным результатом как добровольного, так и вынужденного их расселения является ассимиляция с культурой принимающей страны. Группы беженцев или мигрантов превращаются в диаспору, когда они стремятся к сохранению национальной и культурной идентичности. В статье выделяются несколько факторов, при которых рассеянные группы людей становятся организованной диаспорой. Отмечено, что очень важной при этом оказывается роль национальных институтов, в частности, духовно-религиозных организаций. Актуальной проблемой является и понимание процесса диаспоризации церковной организации и ее роли в восстановлении армянских общин. Основой исследования послужили архивные источники (из Национального архива Армении и архивные документы Католикосата Киликийского), документальные материалы (официальный журнал святого престола Киликии), а также исследования и нарративы, связанные с этой темой. На основе анализа собранных данных обсуждаются следующие проблемы: вынужденная миграция католикосата Великого дома Киликийского и процесс его восстановления в новых условиях; Антилиас как новый духовный и религиозный центр в диаспоре после геноцида армян; роль Киликийского престола в процессе диаспоризации армянских беженцев в Сирии и Ливане; деятельность католикосата по сохранению национальной идентичности армянских общин на Ближнем Востоке после геноцида.
Библиографические ссылки
Aram, I. (2017). The Armenian Church. An Introduction to Armenian Christianity. Antelias, Printing House of the Armenian Catholicosate of Cilicia. 244 p.
Atiya, A. (1968). A History of Eastern Christianity. L., Methuen arid Co, Univ. of Notre Dame Press. 514 p.
Babken, A. (1990). Պատմութիւն Կաթողիկոսաց Կիլիկիոյ (1441-էն մինչեւ մեր օրերը) [The History of the Catholicosate of Cilicia (from 1441 – until Present Day]. Antilias, Tparan Katoghikosutean Hayots Metsi Tann Kilikioy. 1446 p. (In Armenian)
Behbudyan, S. (1997). Վավերագրեր հայ եկեղեցու պատմության, Գիրք Դ, Տ.Տ. Սահակ Բ Խապայեան. Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ 1891–1940թթ. [Documents on the History of the Armenian Church. Book 4. Sahak II. Khapahyan, Catholicos of the Great House of Cilicia, 1891–1940]. Yerevan, Voskan Erevanci hratarakchutyun. 590 p. (In Armenian)
Boudjikanian, A. (2009). Armenians of Lebanon: From Past Princesses and Refugees to Present-Day Community. Beirut, Haigazian Univ. Press. 543 p.
Chahin, M. (2013). The Kingdom of Armenia. L., Routledge. 350 p.
Chormisyan, L. (1965). Կուսակցությունները [The Political Parties]. Beirut, Mshak tparan. 308 p. (In Armenian)
Cowe, P. (2008). Church and Diaspora: The Case of the Armenians. The Cambridge History of Eastern Christianity. Cambridge, Cambridge Univ. Press. 722 p.
Dadoyan, S. (2015). The Armenian Catholicosate of Cilicia: History, Treasures, Mission. Beirut, Catholicosate Publ. 400 p.
Hale, W. (2013). Turkish Foreign Policy Since 1774. N. Y., Routledge Taylor, Francis Group. 360 p.
Hovhannisian, R. (1987). The Armenian Genocide in Perspective. N. Jersey, Transaction Books. 215 p.
Hovhannisyan, E. (2014). Մարտնչող անաստվածների միության գործունեությունը Խորհրդային Հայաստանում 1920–1930-ական թթ. [The Activity of the Union of Militant Atheists in Soviet Armenia in the 1920s–1930s]. Im Էջմիածին, «Էջմիածին» կրօնագիտական եւ հայագիտական ամսագիր. January, pp. 100–107․ (In Armenian)
Hovhannisyan, E. (2021). Կիպրոսի հայոց թեմի վերակազմությունը (1920–1940)․ Պետրոս արքեպիսկոպոս Սարաճյան [The Reconstruction of the Armenian Diocese of Cyprus and the Armenians of Cyprus (1920–1940): Archbishop Petros Sarajyan]. Yerevan, Lusakn hratarakchutyun. 152 p. (In Armenian)
Kevorkian, R. (2011). The Armenian Genocide. L., A Complete History. 1029 p.
Kouymjian, D. (2008). Cilicia and Its Catholicosate from the Fall of the Armenian Kingdom in 1375 to 1915. In Hovannisian, R. G., Payaslian, S. (Eds.). Armenian Cilicia, UCLA Armenian History and Culture Series, Historic Armenian Cities and Provinces. Costa Mesa, Mazda, pp. 297–307.
Messerlian, Z. (2014). Armenian Participation in the Lebanese Legislative Elections 1934–2009. Beirut, Haigazian Univ. Press. 542 p.
Migliorino, N. (2008). (Re)constructing Armenia in Lebanon and Syria. N. Y., Oxford, Berghahan Books. 256 p.
Myuronorhneq. (1936). մարտ 29. Պաշտօնական յարտարարութիւն: Անթիլիաս, Հայաստանի ազգային գրադարան, գրանցահամար 21-ԱՀ [Blessing of the Holy Chrism, 29 March, 1936, Official Statement, (January 1, 1936); National Library of Armenia, Registration No. 21-AH]. Antilas, 1 January. 1 p. (In Armenian)
Ormanian, M. (1912). The Church of Armenia: Her History, Doctrine, Rule, Discipline, Liturgy, Literature, and Existing Condition. L., A. R. Nowbray & Co. 316 p.
Payaslian, S. (2006). The Destruction of the Armenian Church during the Genocide. Genocide Studies and Prevention. In International J. Vol. 1. Sept., pp. 149–172.
Shahinyan, G. (1999). Թղթակցութիւն Սահակ Բ. եւ Բաբգէն Ա. Կաթողիկոսներու [Correspondence of Sahak II and Babgen I Catholicoses]. Kilikioy katʻoghikosutʻean arkhiwner. tiw 1. Antilias, Tparan Katʻoghikosutʻean Hayots Metsi Tann Kilikioy. 350 p. (In Armenian)
Shahinyan, G. (2002). Թղթակցութիւն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ երեք կաթողիկոսներու եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Խորէն Ա. Մուրադբէկեանի [Correspondence of the Three Catholicoses of the Great House of Cilicia and the Catholicos of All Armenians Khoren I Muradbekyan]. Kilikioy katʻoghikosutʻean arkhiwner, tiw 3. Antilias, Tparan Katʻoghikosutʻean Hayots Metsi Tann Kilikioy. 364 p. (In Armenian)
Tachjian, V. (2009). The Expulsion of Non-Turkish Ethnic and Religious Groups from Turkey to Syria during the 1920s and Early 1930s. In Mass Violence & Résistance. In SciencesPo [website]. 5 March. URL: https://www.sciencespo.fr/mass-violence-warmassacre-resistance/en/document/expulsion-non-turkish-ethnic-and-religious-groupsturkey-syria-during-1920s-and-early-1930s.html (accessed: 05.02.2022).
Tatoyan, R. (2021). Կիլիկիահայության թիվը հայոց ցեղասպանության նախօրյակին [The Number of Cilicia Armenians on the Eve of the Armenian Genocide]. Yereva, HCTI hratarakchutyun. 240 p. (In Armenian)
Tchilingirian, H. (2004). The Catholicos and the Hierarchical Sees of the Armenian Church. In O’Mahony, A. (Ed.). Eastern Christianity. Studies in Modern History, Religion and Politics. L., Melisende, pp. 140–159.
Tchilingirian, H. (2008). The Armenian Church. Brief Introduction. Burbank, Western Diocese Press of the Armenian Church. 32 p.
The Catholicosate of Cilicia: Her Place and Status in the Armenian Church. (1962). Antelias, Printing House of the Armenian Catholicosate of Cilicia. 42 p.
Tololyan, Kh. (1988). The Role of the Armenian Apostolic Church in the Diaspora. In Armenian Rev. Vol. 41. Spring, pp. 55–68.
Varjabedian, S. (1981). Հայերը Լիբանանի մեջ [The Armenians in Lebanon]. Hator 2. Beyrut, Sevan hratarakchutyun, 1981. 298 p. (In Armenian)
Yeghiayan, B. (1975). Ժամանակակից պատմութիւն Կաթողիկոսութեան Հայոց Կիլիկիոյ 1914–1972 [The Modern History of the Armenian Catholicosate of Cilicia 1914–1972]. Antilias, Tparan Katʻoghikosutʻean Hayots Metsi Tann Kilikioy. 948 p. (In Armenian)
Zayas, A. de. (2010). The Genocide Against the Armenians 1915–1923 and The Relevance of the 1948 Genocide Convention. Beirut, Haigazian Univ. 112 p.
Հայաստանի ազգային արխիվ (ՀԱԱ) [National Archive of Armenia (NAA)]. Stock 398. List 1. Dos․ 10; Stock 430. List 1. Dos. 1416; Stock 409. List 1. Dos. 4483. (In Armenian)
Հասկ [Hask]․ (1932). January, February; (1936). January-February, March-April, June-August; (1937). May; (1939). May; (1940). March; (1941). May-June; (1944). May-July, August-September. (In Armenian)
Սիւրիոյ երուսաղէմապատկան թեմերուն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան փոխանցումը [The Transfer of Dioceses of Jerusalem Patriarchate to the Catholicosate of Cilicia in Syria]. (1930). Erusaghem, Tparan Srboc Hakobac. 57 p. (In Armenian)
