Взаимодействие языка и культуры в исследовательском поле: границы и перспективы
DOI:
https://doi.org/10.15826/qr.2021.4.645Ключевые слова:
этнолингвистика, лингвокультурология, комплексные дисциплины, знаки языка и культуры, культурные смыслыАннотация
В повестке представленного ниже письменного диалога находится проблема взаимосвязи языка и культуры, которая имеет богатую традицию лингвистического исследования. Участники дискуссии, известные слависты, обсуждают две исследовательские перспективы изучения проблемы «язык и культура», воплощенные в этнолингвистике и лингвокультурологии. Близость дисциплин обусловлена общим предметом исследования, различие, по мнению отечественных лингвистов, состоит в том, что этнолингвистика изучает народные традиции в рамках диахронического подхода, а лингвокультурология ориентирована на синхронию и не ограничивает область исследования народным языком и культурой. В зависимости от исследовательской точки зрения лингвист может искать культуру в языке – и такая перспектива принимается этнолингвистикой – или ставить своей целью определение места языка в культуре – и такая перспектива фактически принимается лингвокультурологией. В поле научных размышлений включены вопросы, связанные со становлением лингвокультурологии, молодой комплексной дисциплины, которую часто критикуют за прямолинейную интерпретацию связи языковых фактов с культурой, за отсутствие общих методологических принципов. Ученые приходят к общему мнению, что описание взаимоотношений языка и культуры требует предельной аккуратности и точности формулировок. В настоящее время намечается следующий этап – переход от множественной междисциплинарности к единой дисциплине. Обосновывается идея, что определяющую роль на этапе «согласия» может взять на себя лингвокультурология.
Библиографические ссылки
Anusiewicz, J. (1988). Kulturowa teoria języka. Zarys problematyki. In Anusiewicz, J., Bartmiński, J. (Eds.) Język a Kultura. Vol. 1. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, pp. 21–46.
Anusiewicz, J. (1994). Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. 180 p.
Bartmiński, J. (2001). Wprowadzenie. In Współczesny język polski. Lublin, Wydawnictwo UMCS. Vol. 2. Encyklopediа kultury polskiej, pp. 13–22.
Bartmiński, J. (2010). Pojęcie “językowy obraz świata” i sposoby jego operacjonalizacji. In Czapliński, P. (Ed.). Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa? Poznań, Poznańskie Studia Polonistyczne, рр. 155–178.
Bartmiński, J. (2018). Język w kontekście kultury czyli co dziś znaczy metafora “europejski dom”? Katowice, Śląsk. 68 p.
Dąbrowska, A. (2005). Współczesne problemy lingwistyki kulturowej. In Polonistyka w przebudowie. Kraków, Universitas. Vol. 2, pp. 99–110.
Doroszewski, W. (Ed.). (1969). Słownik języka polskiego. Vol. 11. Warszawa, Polskie Wydawnictwo Naukowe. 566 р.
Frumkina, R. M. (1995). Est’ li u sovremennoi lingvistiki svoya epistemologiya? [Does Modern Linguistics Have Its Own Epistemology?]. In Yazyk i nauka kontsa XX veka. Moscow, Izdatel’stvo Rossiiskogo gosudarstvennogo gumanitarnogo universiteta, pp. 74–117.
Karasik, V. I. (2014). Aksiogennaya situatsiya kak edinitsa tsennostnoi kartiny mira [The Axiogenic Situation as a Unit of the Value Picture of the World]. In Politicheskaya lingvistika. No. 1 (47), рр. 65–75.
Kovshova, M. L. (2019). Lingvokul’turologicheskii analiz idiom, zagadok, poslovits i pogovorok. Antroponimicheskii kod kul’tury [Linguacultural Analysis of Idioms, Riddles, Proverbs, and Sayings. The Anthroponymic Code of Culture]. Moscow, Lenand. 400 p.
Kovshova, M. L., Gudkov, D. B. (2018). Slovar’ lingvokul’turologicheskikh terminov [A Dictionary of Terms in Linguacultural Studies]. Moscow, Gnozis. 192 p.
Kubryakova, E. S. (1995). Smena paradigm znaniya v lingvistike ХХ veka [Changing Paradigms of Knowledge in the Linguistics of the Twentieth Century]. In Lingvistika na iskhode ХХ veka: itogi i perspektivy. Tezisy Mezhdunarodnoi konferentsii [v 2 t.]. Moscow, Russkaya filologiya. Vol. 1, рр. 278–280.
Levontina, I. B., Shmelev, A. D. (2002). Leksika nachala i kontsa trapezy v sovremennom russkom yazyke [Vocabulary of the Beginning and End of the Meal in Modern Russian]. In Logicheskii analiz yazyka. Semantika nachala i kontsa. Moscow, Indrik, рр. 573–584.
Łozowski, P. (2014). Język a kultura w programie etnolingwistyki kognitywnej Jerzego Bartmińskiego. Między Sapirem a Malinowskim. In Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury. Vol. 26, pp. 155–176.
Malinowski, B. (1987). Ogrody koralowe i ich magia. Warszawa, Państwowe Wydanictwo Naukowe. 550 p.
Matveyeva, T. V., Shalina, I. V. (Eds.). (2021). Tsennostnoe soderzhanie razgovornogo dialoga [The Value Content of the Conversational Dialogue]. Yekaterinburg, Izdatel’stvo Ural’skogo universiteta. 228 p.
Peeters, B. (2019). On Linguoculturology and Cultural Linguistic. In Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Lingvistika i mezhkul’turnaya kommunikatsiya. Vol. 17. No. 4, рр. 6–11. DOI 10.25205/1818-7935-2019-17-4-6-11.
Sharifian, F. (2016). Lingwistyka kulturowa. In Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury. Vol. 28, pp. 31–55.
Shmelev, A. D. (1997). Dukh, dusha i telo v svete dannykh russkogo yazyka [Spirit, Soul, and Body in the Light of Data of the Russian Language]. In Bulygina, T. V., Shmelev, A. D. Yazykovaya kontseptualizatsiya mira: na materiale russkoi grammatiki. Moscow, Yazyki russkoi kul’tury, рр. 523–539.
Shmelev, A. D. (2014). Yazyk i kul’tura: est’ li tochki soprikosnoveniya? [Language and Culture: Are There Any Points of Contact?]. In Trudy Instituta russkogo yazyka imeni V. V. Vinogradova. Moscow, Institut russkogo yazyka imeni V. V. Vinogradova. Vol. 1, рр. 36–119.
Stepanov, Yu. S. (1974). Emil Benvenist i lingvistika na puti preobrazovanii [Émile Benveniste and Linguistics on the Path of Transformation]. In Benveniste, É. Obshchaya lingvistika. Moscow, Progress, рр. 9–16.
Teliya, V. N. (2021). Kommunikativnaya funktsiya yazyka i problema kul’turnoyazykovoi kompetentsii (k postanovke problemy) [The Communicative Function of Language and the Problem of Cultural/Linguistic Competence]. In Kognitivnye issledovaniya yazyka. Znaki yazyka i smysly kul’tury. Sbornik nauchnykh trudov, posvyashchennyi pamyatnomu yubileyu V. N. Teliya. Iss. 2 (45). Tambov, Izdatel’skii dom “Derzhavinskii”, pp. 19–33.
Wielkа encyklopediа PWN [13 t.]. (2002). Warszawa, Polskie Wydawnictwo Naukowe. Vol. 8. 576 p.
Zaliznyak, Anna A., Shmelev, A. D. (1997). Vremya sutok i vidy deyatel’nosti [The Time of Day and Types of Activities]. In Logicheskii analiz yazyka. Yazyk i vremya. Moscow, Indrik, рр. 229–240.